18.07.2011

Hazır Niğde’ye gelmişken bu kez Ihlara Vadisi’ni görmeden gitmeyelim dedik ve düştük yollara. Niğde’den Ihlara Vadisi’ne gitmek arabayla yaklaşık 2 saat sürüyor. Burası Kapadokya turlarında gezdirilen yerlerden biri. Kışın 08:00-17:00, yazın 08:00-19:00 saatleri arasında ziyaret edilebiliyor. Müzekart geçiyor. Daha fazla bilgi için sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Vadi girişindeki yerleşim planı tabelasında şöyle bir yazı yer alıyor:

Ihlara Vadisi, volkanik Hasan Dağı’ndan püsküren bazalt ve andezit yoğunluklu lavların soğumasıyla ortaya çıkan çatlaklar ve çökmeler sonucunda oluşmuştur.

Ortasından geçen Melendiz Çayı, kanyonun bugünkü durumunu almasını sağlamıştır. Kanyon boyunca kaya yamaçlarına oyulmuş sayısız barınak, mezar ve kilise bulunmaktadır.

Vadi; Ihlara Beldesi’nden başlayıp Selime Bedesi’nde son bulan 14 km. uzunluğunda doğal bir oluşumdur. Dünyada ikinci büyük kanyondur. Ancak içinde insanın yaşadığı en büyük kanyondur.

Vadinin yukarıdan görünümü muhteşem. Aşağıya iniş için 382 basamaktan oluşan merdiven kullanılıyor.

Vadinin içinde birçok kilise bulunuyor. Bunlardan freskli kiliselerde (Sümbüllü, Yılanlı, Kokar, Ağaçaltı, Pürenli Seki, Eğritaş, Kırkdamaltı, Bahattin Samanlığı gibi) İsa’nın Doğumu, Meryem’e Müjde, Ziyaret, Mısır’a Kaçış, Son Akşam Yemeği gibi sahneler tasvir edilmiş. Gittiğimizde saat 18:00’e geliyordu ve burası saat 19:00’a kadar ziyaret edilebildiği için kiliselerden sadece girişe en yakın olan Ağaçaltı Kilisesi’ni gezebildik. Keşke daha erken gidip diğerlerini de gezebilseydik.

Melendiz Çayı, Ihlara Vadisi’ne ayrı bir güzellik katıyor, etraf yemyeşil, insan çıkmak istemiyor.

Vadiye geç gittiğimiz için pek çok yerini gezemedik bu kez. Umarım bir gün yeniden gezme fırsatı bulup tadını çıkarabiliriz 🙂

08.07.2016

Niğde’den Ihlara Vadisi’ne bir kez daha gidebilme fırsatı bulduk ve bu kez kiliselerin bir kısmını gezebildik. Biz yine müzekartımızı kullanarak giriş yaptık, müzekartsız giriş ücreti 20 TL idi.

Aşağıdaki eğik yazılı açıklamalar girişlerdeki tabelalardan alıntı:

AĞAÇALTI KİLİSESİ

Ağaçaltı (Daniel Pantonassa) Kilisesi serbest haç planlıdır. Merkez mekanı yüksek kasnaklı bir kubbeyle, haç kolları beşik tonozla örtülüdür. Preikonaklast teknikle yapılan kilisedeki freskler 9-11. yüzyıl arasına tarihlenmektedir. Merkez mekâna açılan ana apsis ve güney yan apsis yıkılmıştır. Kuzeybatıdaki köşe odası beşik tonozludur; oda yuvarlak kemerli açıklıklarla kuzey ve batı haç kollarına bağlanır. Bugün yapıya yıkık olan ana apsisten girilir. Orijinal girişleri batı kolun güney ve kuzeybatı köşe odasının kuzey duvarındadır.

Güney haç kolu tonozunun doğu yarısında müjde; alınlığında ziyaret, doğum; batı yarısında üç müneccimin gelişi; kuzey haç kolu tonozunun doğu yarısında Mısır’a kaçış; alınlığında vaftiz; batı yarısında Koimesis (Meryem’in ölümü); batı haç kolu tonozunda bitkisel ve geometrik süslemeler, simurv tasviri; alınlığında Daniel Aslanlar Arasında; kubbede İsa’nın Göğe Yükselişi; kasnağında Havariler ve Peygamberler izlenmektedir.

YILANLI KİLİSE

Serbest Yunan Haçı planında tasarlanmıştır. Kilisenin güneyinde yer alan dehlizden beşik tonozlu nartekse geçilir. Narteksin kuzeyinde, enlemesine dikdörtgen planlı küçük bir mezar şapeli yer alır. Geniş ve yüksek kemerli bir geçit, kiliseyle narteksin bütünleşmesini sağlar. Kuzey, güney ve doğudaki dar haç kolları, tavanı kabartma bir haçla bezeli merkez mekânı çevreler. Doğudaki apsis basit korkuluk levhalarıyla sınırlanır ve bir altar içerir. Freskolar 9. yüzyıla veya 11. yüzyılın birinci yarısı ile 12. yüzyıl arasına tarihlenmektedir.

Narteks tonozunda ve batı duvarında Son Yargı; kuzey duvarında -bugün mevcut olmayan bir sahne- Lazarus’un Diriltilmesi, Kudüs’e Giriş; doğudaki kemerin iç yüzeyinde ortada İsa, yanlarda melekler, alttaki payelerde kuzeyde Yoakim, Anna, güneyde Zekeriya, Elizabet; doğu haç kolunun tonozunda kuzeyde (Meryem’e) Müjde, güneyde Ziyaret; altında Ioannes Prodromos, loannes Khrysostomos; zafer kemeri doğu yüzünde Stephanos ve Gamaliel; iç yüzünde Süleyman, İlyas, Davud, Enok; apsis kubbesinde İsa’nın Göğe Yükselişi; alttaki şeritte ortada tahtta Meryem ve Çocuk İsa, yanlarda Flavariler-Simeon, Thomas, Yahya, Lukas, Paulus, Petrus, Matta, Markus, Bartolomeus, Yakub, Philippus; kuzey haç kolu tonozunda batıda Basileios, doğuda Gregorios; duvarda altta Son Akşam Yemeği, üstte Çarmıhta İsa; güney haç kolu tonozunda batıda Athenogenes, doğuda Nikolaos, ortada Mikail ve Cebrail; duvarda altta Koimesis (Meryem’in ölümü), üstte Konstantin ve Helena; güneydeki dehlizin güney duvarında Mısırlı Meryem’in Komminyonu (takdisi), Mısırlı Meryem’in Gömülmesi; batı duvarında Daniel Arslanlar Arasında; kuzeydeki mezar şapelindeki arkosoliumda Deesis sahneleri izlenmektedir.

Ayrıca batı duvarında yılanlar tarafından saldırıya uğramış dört kadın bulunmaktadır. Birinci kadın, çocuklarını terk eden bir kadındır; sekiz yılanın saldırısına uğramış ve her yerinden ısırılmaktadır. İkinci kadın, çocuklarını beslemediği için iki yılan tarafından göğüslerinden ısırılmaktadır. Üçüncü kadın, iftirada bulunduğu için dilinden ve dördüncü kadın ise itaatsizliğinden dolayı kulaklarından yılanlar tarafından ısırılarak cezalandırılmaktadır.

SÜMBÜLLÜ KİLİSE

Kilise tek nefli uzunlamasına dikdörtgen planlı tasarlanmıştır. Manastır mekânları iki kat halinde kaya kütlesine oyulmuştur. Altta kilise, üstte ise bir merdivenle ulaşılan cepheye paralel beşik tonozlu bir mekân vardır. Cephe altta kabaca şekillendirilmiş, buna karşılık üstte duvar payeleri ile beş mekan birimine ayrılmış, bu bölümlere yuvarlak kemerli kapılar ve kör nişler yapılmıştır. İtina ile işlenmiş kör arkadlı bir silme cepheyi üstte sınırlamaktadır. Tek nefli kilisenin düz tavanına doğuda basık bir kubbe oyulmuştur. Kuzey ve güneyde yer alan yan odalar doğuda birer apsisle sonuçlanır. Güneydeki mekân düz tavanlı, kuzeydeki beşik tonozludur. Batıda yer alan narteks, kilise ve güney yan odayla bağlanmaktadır. Freskolar 10.-12. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir.

Apsis kubbesinde Mikail ve Cebrail arasında Meryem Blakhernatissa; alt şeritte piskoposlar; güneydeki odanın güney duvarında Müjde; apsisinde Koimesis (Meryem’in ölümü); kuzeydeki odanın apsisinde İsa’nın Tapınağa Takdimi; ana mekânın kubbesinde İsa Pantokrator, güney duvarında Fırında Üç İbrani Genci ve diğer azizler tasvir edilmiştir.

PÜRENLİ SEKİ KİLİSESİ

Kilisenin planı iki neflidir. Beşik tonozla örtülü nefler iki paye ve üçlü kemer açıklığı ile sınırlanır. Kuzey nefin batısında yer alan narteks zemininde mezarlar mevcuttur. Freskolar 10. yüzyıl başı ile 12. yüzyıl arasına tarihlenmektedir.

Narteks tonozunun güneyinde ve güney duvarda Sivaslı Kırk Martirler, güney alınlığında Deesis, batı duvarında Son Yargı görülür. Güney nefin apsis kubbesinde Peygamberlerin Kehaneti, altındaki şeritte ortada Meryem, yanlarda piskoposlar; tonozun ortasındaki şeritte madalyonlar içinde peygamberlerin tasvirleri; tonozun güney yarısında üst şeritte Müjde, Ziyaret, Su Deneyi, Beytüllâhim’e Yolculuk; tonozun batı alınlığında Doğum, Üç Müneccimin ve Çobanların Tapınması; alt şeritte Vaftiz, Kudüs’e Giriş, Son Akşam Yemeği; tonozun kuzey yarısında üst şeritte Mısır’a Kaçış, Kadınlar Boş Mezar Başında, Anastasis (İsa’nın cehenneme inmesi); alt şeritte İhanet, İsa’nın Yakalanması, İsa Pilatus’un Önünde, Kayafa ve Çarmıhta İsa, İsa’nın Gömülmesi; zafer kemerinde İsa’nın Göğe Yükselişi; batı duvarda altta Daniel Arslanlar Arasında ve azizler izlenmektedir.

KOKAR KİLİSE

Kilise, tek nefli uzunlamasına dikdörtgen planlı tasarlanmıştır. Kiliseye yıkık olan apsisten girilir; orijinal giriş, kuzey duvarın batı ucundadır. Yan duvarların önünde oturma sekileri, batı duvarda iki nefli mezar şapeline bağlantıyı sağlayan (sonraki bir döneme ait) kapı ve açıklık görülür. Her iki nefi birer apsisle sonuçlanan küçük şapelin zemininde mezarlar vardır. Kilisedeki freskolar 9. yüzyılın sonuna ve 11. yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.

Güney duvarda Meryem’e Müjde, Ziyaret, Üç Müneccimin Gelişi, İsa’nın Doğumu ve Çobanların Tapınması; batı duvarda Mısır’a Kaçış, Son Akşam Yemeği; kuzey duvarda İhanet, İsa Pilatus Önünde, Kayafa ve İsa Çarmıhta, İsa’nın Gömülmesi; tonozun doğusunda İsa’nın Göğe Yükselişi batısında, ortada büyük bir haç, kuzeyde ve güneyde altışardan oniki havari: Pentekost; tonozun batı alınlığında Deesis bulunmaktadır.

KARANLIK KALE KİLİSESİ

Manastır mekanları yüksek bir kaya kütlesine oyulmuştur. Vadiye bakan cephesine, sağda kilise ve şapele bağlantıyı sağlayan geçit ile sol-orta bölümde büyük holün kapısı açılmıştır. Beşik tonozlu hol batıda kiliseye, kuzeyde eksene dik uzanan salonave mutfak, depo gibi tali mekanlara geçişi sağlayan beşik tonozlu odaya bağlanır. Büyük holün tavanı haç ve baklava motifli kabartmalarla bezlidir. Duvarlarında at nalı kemerli nişler yer alır.

Kuzeydoğusundaki serbest haç planlı mezar odası, düz tavana oyulmuş kubbe ile örtülü olup kuzey ve güney kolda birer mezar içermektedir. Kilise merkezde dört paye üzerinde yükselen sekiz dilimli, üstü düzeltilmiş kubbe, haç kollarında beşik tonoz, köşe odalarında çapraz tonozlarla örtülüdür. Güneyindeki koridor ve tek nefli şapelin düz tavanları kare, baklava ve haç motifli kabartmalarla bezelidir. Mimari öğeleri sınırlayan silme ve kornişler ayrıca duvarlardaki kör kemerler, nişler ve tavanlardaki kabartmalar, kırmızı ve beyazla renklendirilmiştir. Manastır 9.-10. yüzyıllara veya 11. yüzyılın ortasına tarihlenmektedir.

IHLARA VADİSİ

Aksaray İli, Güzelyurt İlçesi sınırları içerisinde yer alan Ihlara Vadisi ve çevre topografyası, jeolojik dönemlerden III. Zaman’da oluşan volkanik Hasandağı’nın biçimlendirilmesi sonucu oluşmuştur. Ihlara Vadisi boyunca ilerleyen Melendiz Çayı, vadinin tabanını oyarak daha büyük bir derinlik kazandırmıştır. Eski adı “PERISTREMMA” olan 14km uzunluğundaki Ihlara Vadisi’ni, Melendiz Çayı (Potamus, Kapadukus-Kapadokya Irmağı) baştan başa kat etmektedir. Vadi, Ilısu Kasabası’ndan başlayarak, 100-120m derinlikte kuzeybatı istikametinde Ihlara Kasabası, Belisırma, Ziga, Yaprakhisar ve Selime’nin bulunduğu geniş alana inerek Selime Katedrali’nde son bulur. Ilıman iklimi, çeşitli bitki örtüsü ile muhteşem bir flora ve faunaya sahip olan Ihlara Vadisi’nde 105 adet kilise ile 10 bin civarında kaya oyma mekan bulunmaktadır.

4. yüzyıldan itibaren önemli bir manastır merkezi haline gelen Ihlara Vadisi’nde, yapıldığı dönemin resim sanatı özelliklerini barındıran pek çok kilise bulunmaktadır. Vadide bulunan kiliseler, kapalı Yunan Haçı ve serbest haç planı üzerine tek ve çift nefli şeklinde kayalara oyularak yapılmıştır.

Vadi, doğal yapısı itibarıyla 4. yüzyıldan itibaren keşişler ve rahipler tarafından çok uygun bir inziva yeri olarak kullanılmıştır. Farklı dilleri konuşan insanlar arasında Hristiyanlığın yayılmaya başladığı dönemlerde okuma yazma oranının düşük olması, Latinceyi az sayıda kişinin bilmesi, dinin yayılmasını zorlaştırmıştır. Bu nedenle dini yaymak için kiliselerde, İsa’nın hayatı, İncil’deki konular, din büyükleri ve onlarla ilgili olaylar resimlerle anlatılmıştır. Kiliselerde daha çok İsa’nın Doğumu, Meryem’e Müjde, Ziyaret, Mısır’a Kaçış ve Son Akşam Yemeği gibi sahneler daha çok işlenmiştir.

Müslüman Türklerin Anadolu’ya hakim olmasından sonraki süreçte bölgede yaşayan Hristiyanlar, dinlerini özgürce yaşamanın yanında Selçuklular tarafından himaye edilerek hoşgörülü bir anlayışla idare olunmuşlardır. Vadi içerisinde yer alan Kırkdamaltı (St. George) Kilisesi’nin duvarlarına Anadolu Selçuklu Sultanı II. Mesud’un tasvirinin yapılması bu durumun en güzel kanıtıdır.

Doğa, tarih, sanat ve kültür olgusunun buluştuğu Ihlara Vadisi, Kapadokya’nın incisidir.